Er bestaan twee soorten processierupsen: de Thaumetopoea pityocampa, zijn rupsen die vooral in pijnbomen leven en de Thaumeatopoea processionea Linnaeus die van april tot begin juli op eikenbomen voorkomen waar zij hun eieren leggen. De rupsen kunnen echter ook aangetroffen worden op andere boomsoorten zoals de beuk, berk en Amerikaanse en de moeras eik. Vooral bij warme en droge voorjaarsomstandigheden gedijt de rups goed.

Waarom processierupsen? Eenvoudig en alleen omdat deze rupsen wanneer zij zich als vlinder muteren, achter elkaar verplaatsen, zoals in een processie. Het is de eerste rups die de anderen leidt, omdat deze blind zijn en haar volgen, een beetje zoals gelovigen die elkaar volgen in een religieuze processie.

De processierupsen beleven verschillende stadia:

– In de zomer paren de vlinders (van juni tot september) en leggen hun eieren op een pijnboom voordat ze sterven.
– De larven ontwikkelen zich dan geleidelijk in 5 fasen. Tot in het voorjaar leven ze beschermd in een zijden cocon en gaan pas ’s nachts uit om te eten.
– In de lente dalen ze in een processie van de boom af en begraven zich in de aarde.
– Pas enkele maanden later veranderen ze in vlinders en zo begint de cyclus, elk jaar opnieuw.

Deze rupsen zijn echter zeer gevaarlijk voor honden want ze dragen giftige brandharen, die weliswaar amper zichtbaar zijn (0,2 tot 03, millimeter lang), maar des te geduchter. De brandharen verschijnen in de maand mei en juni. Deze kleine haartjes verspreiden zich met de wind en komen zodoende gemakkelijk in contact met huid en slijmvliezen. Zeer heftige allergische reacties volgen hierop, soms al binnen acht uur.
De ontsteking die ze dan veroorzaken is zeer pijnlijk. Er ontstaat zwelling en roodheid van de lippen en het slijmvlies in de bek. De tong kan gaan zwellen en er kunnen blaren ontstaan. De hond krijgt veel jeuk, gaat kwijlen en heeft moeite met slikken. Zijn ogen raken soms ook ontstoken. Diarree en koorts kunnen kort hierna optreden.

De twee belangrijkste risico’s:

– Een allergische shock genoemd anafylaxie: deze allergische reactie is zo hevig dat het de ademhaling van de hond kan hinderen en tot de dood van het dier kan leiden.
– Een necrose van de tong: de ontsteking die volgt, tast zozeer de tong van het dier aan dat de dierenarts vaak een stuk van de tong moet amputeren en in het slechtste geval overgaan tot euthanasie aangezien het dier geen voedsel meer tot zich kan nemen.

De behandeling:

Helaas bestaat er geen echte behandeling of tegengif voor deze kwaal. Snel handelen en direct met uw dier naar de dierenarts is het enige dat kan helpen de verstikking en dood van uw viervoeter te voorkomen.

De dierenarts kan wel de besmette plek goed reinigen en antihistaminica, pijnstillers en antibiotica toedienen. Vervolgens zal hij blijvend controleren hoe de wond van de tong zich ontwikkelt. Zoals reeds aangegeven kan het zijn dat een stuk van de tong verwijderd wordt, dit om de verspreiding van de necrose (afbraak)van de tong te beperken. Het dier kan immers zonder tong niet eten en dus ook niet leven

Waar komen processierupsen voor?

Halverwege de jaren negentig zijn processierupsen in het zuiden van Brabant gesignaleerd maar inmiddels bevindt het verspreidingsgebied zich buiten de grenzen van Brabant, namelijk tot in Gelderland, Utrecht, Overijssel, Noord-Holland, Zuid-Holland en in grote delen van Noord- en Midden-Limburg.

Buiten Nederland treffen we ze in Midden Europa en in middellandse zee landen, zoals Italië, Spanje en Portugal. Door klimaatverandering zijn ze nu ook in het Noorden van Frankrijk te vinden en in Duitsland.

Tenslotte, processierupsen zijn ook gevaarlijk voor de mens en kunnen huid- en oogirritaties veroorzaken die absoluut snel behandeld moeten worden. Maak dus nooit de mond of de huid van uw huisdier schoon zonder beschermende handschoenen omdat de haartjes actief blijven als u ze aanraakt!

Gisèle Bidenbach

Beelden onder copyright cc by 2.0
– beeld 1: rabiem22 op FlickR
– beeld 2: Steve Slater op FlickR